Deklaracja wekslowa

deklaracja składana łącznie z wekslem in blanco zawierająca porozumienie z wierzycielem co do sposobu wypełnienia weksla w postaci np. kwoty weksla, terminu zapłaty weksla.

Dyskonto

Dosłownie: potrącenie z góry. Polega na nabyciu przez bank weksla handlowego przed terminem jego płatności z potrąceniem z góry kwoty dyskonta weksla (oprocentowania). Bank oblicza kwotę dyskonta w oparciu o wysokość sumy wekslowej i własną stopę dyskontową, którą odnosi do liczby dni kredytowania (od dnia dyskonta do dnia poprzedzającego dzień płatności weksla). Bank może przedłożyć przyjęty weksel do redyskonta w NBP.

DAX

Najważniejszy indeks cen giełdy papierów wartościowych we Frankfurcie. W jego skład wchodzą akcje 30 firm największych pod względem kapitalizacji i płynności.

DCF - Discounted Cash Flows

(Strumień zdyskontowanych przepływów pieniężnych) metoda wyceny projektów inwestycyjnych, polegająca na zdyskontowaniu na okres bieżący wartości wszystkich przepływów pieniężnych generowanych w danym projekcie. Metoda DCF opiera się na koncepcji zmiany wartości pieniądza w czasie.

Deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy to różnica pomiędzy dochodami budżetu państwa, a wydatkami odnotowanymi w danym roku. Bardziej generalnie, należałoby mówić o wyniku budżetu: jeśli wydatki przekraczają dochody, mamy do czynienia z deficytem budżetowym, jeśli dochody przekraczają wydatki – z nadwyżką. Szerszą miarą tego zjawiska jest wynik sektora finansów publicznych obejmujący poza wynikiem budżetu państwa również wynik budżetów władz samorządowych.

Występowanie deficytu budżetowego oznacza, że rząd wydaje więcej pieniędzy, niż ma dochodów. Prywatna instytucja musiałaby w takiej sytuacji prędzej czy później liczyć się z bankructwem. Rząd – niekoniecznie, ma bowiem wiele możliwości sfinansowania deficytu. Najogólniej rzecz biorąc, „dziurę” tę pokrywa się kosztem obywateli, bądź każąc im płacić w przyszłości wyższe podatki (po to by obsłużyć dług publiczny, który narósł z powodu kumulowania się deficytów), bądź każąc im płacić więcej za wszystkie kupowane towary i usługi (jeśli wzrasta inflacja), bądź podwyższając rynkowe stopy procentowe i zmuszając prywatnych inwestorów do rezygnacji z ich planów inwestycyjnych.

Większość ekonomistów zgadza się, że deficyt jest szkodliwy dla rozwoju gospodarczego. Problem jednak w tym, że negatywny wpływ deficytu może przejawiać się na wiele sposobów. Najczęstsze objawy „choroby deficytu” są następujące:

1. Deficyt = inflacja. Z taką sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy rząd finansuje swój nadmierny deficyt poprzez dodrukowanie pieniądza i pozornie każdy wydatek – zarówno podmiotów sektora publicznego, jak i sektora prywatnego – ma pokrycie w dochodzie. W rzeczywistości jednak pieniędzy na rynku pojawia się więcej niż towarów, więc rosną ceny. Tak stało się w Polsce w 1989 r. Na szczęście Konstytucja RP z 1997 r. zabrania tego typu praktyk.
2. Deficyt = wzrost importu. Jeśli w powszechnym odczuciu waluta kraju jest i pozostanie stabilna (np. dlatego, że kurs walutowy jest ściśle związany z dolarem lub euro), odpowiedzią na zbyt dużą ilość pieniędzy na rynku nie musi być wcale wzrost cen, ale dodatkowy import. Pogarsza się saldo handlu zagranicznego (deficyt handlowy), a kraj zaciąga za granicą pożyczki na jego pokrycie. Może to doprowadzić do kryzysu walutowego, ponownego wybuchu inflacji i spadku PKB. Tak stało się w Argentynie w 2001 r.
3. Deficyt = wzrost długu. Jeśli mamy w kraju niezależny bank centralny, to nie zgodzi się on na sfinansowanie deficytu dodrukiem pieniądza. Rząd musi więc pożyczać brakujące środki na rynku pieniężnym. Inflacji wprawdzie nie ma, ale za to rośnie dług publiczny. Z czasem może okazać się, że państwo po prostu nie ma pieniędzy, aby ten dług obsługiwać i spłacać. Tak stało się w Rosji w 1998 r.
4. Deficyt = powolny wzrost PKB. Jeśli rząd pożycza pieniądze na rynku, daje bankom znakomitą okazję do zarabiania. Zamiast udzielać niepewnego kredytu przedsiębiorstwom, które chciałyby dokonać inwestycji, banki komercyjne wolą podjąć znacznie mniej ryzykowną operację pożyczenia pieniędzy rządowi. Stopy procentowe kredytu dla przedsiębiorstw rosną. Przedsiębiorstwa rezygnują z inwestowania, a tempo wzrostu PKB spada. Tak stało się w Grecji w latach 1981-89.

Deficyt handlowy

Ujemne saldo w handlu zagranicznym, powstaje w wyniku większego importu niż eksport towarów i usług.

Deficyt strukturalny

Deficyt budżetowy skorygowany o wahania cykliczne. Hipotetyczny deficyt, który wystąpiłby gdyby nie było zjawisk tworzących cykl koniunkturalny.

Deflacja

Deflacja, to długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen. Deflacja jest przeciwieństwem inflacji.

Dlaczego deflacja uważana jest za zjawisko groźne dla gospodarki? Rzecz w tym, że deflacja nie oznacza pożądanego i oczekiwanego spadku cen, wynikającego na przykład z postępu technicznego i obniżki kosztów produkcji. Deflacja wynika po prostu z faktu, że w gospodarce jest zbyt mało pieniędzy. Jeśli pieniędzy na rynku jest zbyt mało, zbyt niski jest popyt i producenci mają kłopot ze sprzedażą. Rosnące zapasy towarów zmuszają ich do obniżania cen oraz do ograniczania skali bieżącej produkcji. Jeśli jednak sprzedają towary po obniżonych cenach, ponoszą stratę, którą usiłują sobie zrekompensować redukując koszty. Na krótką metę można to zrobić na dwa sposoby: albo obniżając płace pracowników, albo zmniejszając zatrudnienie. Tak czy owak, oznacza to dalsze ograniczenie popytu i dalszą presję na spadek cen i produkcji. Innymi słowy, deflacja to po prostu objaw pogłębiającej się recesji.

Konsekwencje deflacji nie ograniczają się do niższych płac i wzrostu bezrobocia. Jeśli spadają ceny, rosną realne stopy procentowe. Stawia to natychmiast w fatalnej sytuacji firmy i ludzi zadłużonych w bankach: z jednej strony ich dochody spadają, z drugiej kredyt staje się realnie droższy. Efektem deflacji staje się więc również zazwyczaj fala bankructw i niewypłacalności, silnie uderzająca w podstawy funkcjonowania systemu bankowego. Na deflacji traci również budżet państwa: wpływy podatkowe gwałtownie maleją zarówno z powodu niższej wartości sprzedaży towarów na rynku, jak i pogorszenia się kondycji finansowej przedsiębiorstw i banków. Natomiast wydatki nie spadają wcale aż tak szybko, choćby dlatego, że wzrosnąć muszą kwoty zasiłków dla bezrobotnych. W rezultacie tego wzrasta zazwyczaj deficyt budżetowy i dług publiczny.

Najgłębsza deflacja w historii nastąpiła w latach Wielkiego Kryzysu, czyli światowego załamania gospodarczego z lat 1929-1933. Ceny w gospodarce amerykańskiej spadały przez 4 lata z rzędu, a łączny ich poziom obniżył się o 25%. Towarzyszyło temu drastyczne załamanie wielkości produkcji (o 30%), masowe bankructwa i gwałtowny wzrost stopy bezrobocia z 3% w roku 1929 do 25% pięć lat później. Na szczęście deflacja jest jednak zjawiskiem, które we współczesnej gospodarce występuje bardzo rzadko.

Deflator PKB

Statystyczna miara zmian poziomu cen umożliwiająca porównanie PKB w różnych okresach w warunkach inflacji.

Deklaracja podatkowa

Zeznania, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy i płatnicy.

Depozyt

Depozyt jest to inwestycja finansowa, która polega na powierzeniu środków finansowych bankowi przez inwestora (zwanego depozytariuszem) na pewien okres. Inaczej mówiąc depozyty to aktywa finansowe, które posiadamy w wyniku złożenia w banku naszych pieniędzy lub innych wartości.

Banki komercyjne, jako pośrednicy na rynku finansowym, potrzebują środków pieniężnych, aby pożyczać je podmiotom chcącym zaciągnąć kredyty (banki pobierają przy tym określone wynagrodzenie za swoje usługi). Ponieważ kapitał własny banku jest zbyt mały, aby wystarczył do zyskownego funkcjonowania, dlatego bank pożycza pieniądze od klientów - główną formą tych pożyczek są depozyty.

Dla banku depozyt jest zobowiązaniem, na mocy którego bank po określonym w umowie terminie wypłaci jego właścicielowi tę samą kwotę plus odsetki, które są formą zapłaty za cierpliwość klienta - w tym czasie zrezygnował on z innego sposobu wykorzystania środków. Odsetki od depozytów są naliczane według stopy procentowej, która odzwierciedla wartość pieniądza w czasie. Im dłuższy czas, w którym klient rezygnuje z możliwości innego wykorzystania swoich środków, tym większe są odsetki zaproponowane przez bank.
Depozyty dzielą się na:

• depozyty na żądanie, czyli takie, które można wycofać (czyli zamienić na pieniądze) z banku w każdej chwili;
• depozyty terminowe (np. jednodniowe, trzymiesięczne, roczne), czyli takie które można wycofać tylko po upływie określonego w umowie terminu; wcześniejsze wycofanie depozytu jest w tym wypadku zerwaniem umowy klienta z bankiem i powoduje zazwyczaj stratę finansową dla klienta (w postaci utraty, pełnej lub częściowej, należnych za ten okres odsetek).

Depozyty na żądanie są obecnie często tym samym, co pieniądz, gdyż można ich użyć bezpośrednio do zapłaty za dobra i usługi. Dawniej podpisywało się w tym celu wystawiony przez bank dokument (czek), który gwarantował, że klient ma środki na rachunku bankowym. Było to jednak niebezpieczne, bo sprzedawca nie mógł sprawdzić, czy czek istotnie ma pokrycie, a z kolei właściciel czeku mógł go łatwo zgubić. Obecnie obrót czekowy zastąpiły karty bankowe. Po włożeniu do czytnika terminala następuje bezpośrednie połączenie z komputerem banku, który sprawdza stan konta klienta.

Oprocentowanie depozytów zależy od typu umowy, którą zawiera klient z bankiem. Może być ono stałe albo zmienne. Depozyt może złożyć każdy podmiot. Przy dużych kwotach oprocentowanie jest negocjowane. Depozyt jest aktywem finansowym dla jego właściciela, natomiast dla banku jest zobowiązaniem (pasywem). Depozyty na żądanie są z reguły najtańszym sposobem finansowania przez bank akcji kredytowej, gdyż są one nisko oprocentowane. Ich właściciele są gotowi zrezygnować z części oprocentowania w zamian za wygodę dostępu do tych środków w dowolnym momencie i bezpieczeństwo ich przechowywania.

W trosce o bezpieczeństwo klientów banków, w wielu krajach depozyty są ubezpieczone (zazwyczaj do określonej kwoty, np. w Unii Europejskiej maksymalna suma ubezpieczenia wynosi 20.000 euro na jeden rachunek). Oznacza to, że nawet w przypadku bankructwa banku, osoby, które złożyły w nim depozyty mogą odzyskać całość lub część swoich pieniędzy. Tworzy się w tym celu specjalny fundusz, w razie potrzeby wypłacający poszkodowanym klientom rekompensaty (w Polsce jest to Bankowy Fundusz Gwarancyjny).

Depozyty międzybankowe

Nadwyżki środków banku lokowane w innych bankach poza niezbędną rezerwą w postaci gotówki w kasie i na rachunku w banku centralnym. Stopy oprocentowania depozytów międzybankowych w Polsce to WIBID i WIBOR, a w Europie LIBOR i EURIBOR.

Depozyt zabezpieczający

Część wartości kontraktu pobierana przez izbę rozliczeniową od uczestników rynku w chwili zawarcia transakcji, w celu zagwarantowania wypełnienia warunków kontraktu w przyszłości.

Deprecjacja

Spadek wartości waluty danego kraju względem walut innych krajów.

Derywaty

Patrz: pochodne instrumenty finansowe

Dewaluacja

Przeprowadzona przez władze monetarne (obniżka kursu waluty danego kraju, w stosunku do kursów innych walut. Jej celem jest podniesienie konkurencyjności krajowych producentów, ponieważ czyni ona ich produkty tańszymi za granicą. Rezultaty dewaluacji są krótkotrwałe, ponieważ wpływają na wzrost inflacji (drożeją produkty importowane). Ponadto dewaluacja przeprowadzona w jednym kraju, skłania inne kraje, będące jej głównymi partnerami handlowymi, do przeprowadzenia dewaluacji w celu ochrony własnych rynków.

Dług państwowy

Patrz: dług publiczny.

Dług publiczny

Dług publiczny to zadłużenie instytucji państwowych w stosunku do inwestorów, którzy pożyczyli w przeszłości pieniądze na sfinansowanie deficytu budżetowego (mówiąc szerzej, deficytu sektora finansów publicznych). Inwestorami mogą być niemal wszyscy: gospodarstwa domowe, banki komercyjne oraz fundusze inwestycyjne krajowe i zagraniczne, a czasem również bank centralny (w większości krajów rozwiniętych, w tym również w Polsce, bankowi centralnemu nie wolno bezpośrednio pożyczać pieniędzy rządowi, bo oznacza to dodruk pieniądza). W przypadku gdy dług jest zaciągnięty u podmiotów zagranicznych, stanowi część długu zagranicznego.

W skład długu publicznego wchodzą: posiadane przez inwestorów skarbowe papiery wartościowe (bony i obligacje skarbowe), zaciągnięte kredyty, nieuregulowane zobowiązania jednostek budżetowych oraz zobowiązania wynikające z orzeczeń sądów lub z tytułu udzielonych w przeszłości gwarancji i poręczeń. Oznacza to, że dług wzrasta m.in., gdy:

* minister finansów sprzedaje na rynku obligacje lub bony skarbowe dla pokrycia deficytu budżetowego;
* miasto Warszawa zaciąga kredyt na budowę metra;
* dyrektor szpitala nie płaci rachunku za energię elektryczną, tłumacząc się niedostatecznym finansowaniem z Narodowego Funduszu Zdrowia;
* deficytowe przedsiębiorstwo publiczne, które uzyskało w przeszłości rządową gwarancję na kredytowany zakup materiałów do produkcji lub na wzrost wynagrodzeń, obecnie nie spłaca kredytu.

W miarę wzrostu długu publicznego, rosną również koszty jego obsługi, czyli odsetki płacone inwestorom, którzy w przeszłości sfinansowali deficyt budżetowy zakupem bonów i obligacji skarbowych lub udzielonym kredytem. Wysokość kosztów obsługi długu zależy od wysokości samego długu oraz od wysokości stóp procentowych, które oferuje inwestorom rząd przy zakupie papierów wartościowych. Obsługa długu publicznego stwarza ogromne obciążenie dla finansów publicznych (w niektórych krajach na ten cel trzeba było przeznaczać 25% wszystkich wydatków sektora publicznego). Jeśli jednak rząd odmawia obsługi długu i spłaty rat kapitałowych, kraj staje się bankrutem. Do takich przypadków dochodzi rzadko, ale nie są one wykluczone: w roku 1998 częściowe bankructwo ogłosiła Rosja, odmawiając wykupu części obligacji, a w roku 2002 Argentyna. Również Polska ogłosiła w roku 1981 częściowe bankructwo, wstrzymując spłaty zadłużenia zagranicznego (działo się to jednak w innym systemie gospodarczym). Za każdym razem oznaczało to ogromne kłopoty dla kraju i ciężki kryzys finansowy.

Po to, by określić jak wysoki jest poziom zadłużenia danego państwa, dług publiczny porównuje się zazwyczaj z wielkością PKB. Zgodnie z Konstytucją RP, poziom długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB (jest to także warunek uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej, czyli strefie euro). Oznacza to, że w przypadku przekroczenia granicy 60% PKB, rząd ma obowiązek w krótkim czasie zrównoważyć dochody i wydatki publiczne.

Dług publiczny 2

Suma niespłaconych należności państwa i jednostek samorządu terytorialnego z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów oraz udzielonych innym podmiotom poręczeń. Głównym źródłem powstawania długu publicznego jest występowanie w kolejnych latach deficytów budżetowych państwa i samorządów, finansowanych emisją bonów oraz obligacji, a także zaciąganie kredytów i pożyczek. Dług publiczny obejmuje zobowiązania z różnych okresów wraz z należnymi odsetkami. Wierzycielami długu publicznego mogą być krajowe i zagraniczne instytucje finansowe, podmioty gospodarcze, a także osoby fizyczne.

Dług zagraniczny

Dług zagraniczny to całość zadłużenia, które podmioty z danego kraju – rząd, banki komercyjne, przedsiębiorstwa, osoby prywatne – zaciągnęły za granicą. Dług ten może mieć postać zarówno kredytów, jak i posiadanych przez podmioty zagraniczne skarbowych papierów wartościowych lub obligacji przedsiębiorstw.

Dług zagraniczny jest zaciągany od podmiotów zagranicznych i wyrażony w obcych walutach. Może to być dług państwowy, i wtedy staje się częścią długu publicznego, albo dług, który zaciągają podmioty prywatne. W świecie o pełnej swobodzie przepływu kapitału, oszczędności poszukują najefektywniejszego wykorzystania bez względu na lokalizację. Wierzyciele są gotowi pożyczać fundusze zagranicznym podmiotom, gdyż rozdzielają (dywersyfikują) swoje oszczędności pomiędzy szerszą gamę aktywów finansowych niż w kraju, czyli w ten sposób ograniczają ryzyko wahań dochodów ze swoich lokat.

Z kolei dłużnicy korzystają wtedy z puli oszczędności światowych - dług zagraniczny umożliwia oderwanie krajowych procesów inwestycyjnych od poziomu krajowych oszczędności. Honorowanie dużego publicznego długu zagranicznego (czyli regularne spłacanie odsetek i rat kapitałowych) wymaga zazwyczaj wygospodarowania nadwyżek na rachunku bieżącym. Dług zagraniczny jest niebezpieczny, gdyż jego wartość zmienia się w zależności od kursu waluty krajowej. Podobnie jak rodzina, która zarabia w złotych a bierze kredyt mieszkaniowy we frankach szwajcarskich, tak i państwo ma większość swoich dochodów w walucie krajowej – a odsetki i raty kapitałowe długu zagranicznego spłacać musi w dewizach. Gwałtowne osłabienie kursu czy utrata rezerw walutowych może uniemożliwić krajowi spłatę zadłużenia i skłonić go do ogłoszenia niewypłacalności, jeżeli regulowanie zobowiązań byłoby społecznie zbyt kosztowne. Kraj traci wtedy zaufanie i reputację solidnego dłużnika i w konsekwencji przez kilka lat nie ma szans na żadne pożyczki zagraniczne. Jego wierzyciele tracą zaś część kapitału i odsetek w zależności od skali niewypłacalności.

Na początku lat 80-tych Polska nie była w stanie spłacać długów zagranicznych zaciągniętych w latach 70-tych. Wykluczyło to ją z udziału w światowym rynku kapitałowym aż do zmiany ustroju na początku lat 90-tych, kiedy zawarła porozumienia o rozłożeniu spłat kapitału i odsetek z wierzycielami. W 2001 r. spłaty zadłużenia zawiesiła Argentyna.Nie oznacza to jednak, że zaciąganie długu za granicą jest zawsze złe. Wszystko zależy od tego, na co pieniądze te są zużywane. Jeśli środki pochodzące z zaciągniętego długu zagranicznego są dobrze zainwestowane, gospodarka może się szybciej rozwijać i z czasem spłacić wszystkie swoje zobowiązania. Niedobrze jednak, jeśli służą one finansowaniu spożycia (ponad realne możliwości gospodarki), np. dostarczając pieniędzy na nadmierne wydatki publiczne.

Dobra finalne

Towary i usługi, które są ostatecznie zużywane przez nabywców na cele konsumpcyjne i inwestycyjne.

Dobra finalne 2

Towary i usługi, które są ostatecznie zużywane przez nabywców na cele konsumpcyjne i inwestycyjne.

Dobra Giffena

Szczególny typ dóbr, na które popyt może wzrastać pomimo wzrostu ich cen. Należą do nich dobra służące zaspokojeniu podstawowych potrzeb – np. chleb czy ryż. Gdy ich ceny rosną, konsumenci mogą ograniczyć zakupy droższych dóbr substytucyjnych i równocześnie zwiększyć popyt na dobra Giffena.

Dobra pośrednie

Towary i usługi, które są zakupywane w celu dalszego przetworzenia. Są to surowce i półprodukty, oraz dobra niezbędne do wytworzenia wartości dodanej.

Dobro prywatne

Odwrotność dobra publicznego. Dobra, które są zakupywane i zużywane indywidualnie przez członków społeczeństwa, zadowalając indywidualne potrzeby.

Dobro publiczne

Odwrotność dobra prywatnego Dobra, które są dostarczane i zużywane przez całe społeczeństwo (np. obrona narodowa, administracja), zadowalając potrzeby wspólne. Dobra publiczne dostarczane są zazwyczaj przez państwo.

Dobrowolne ubezpieczenie

Ubezpieczenie dochodzące do skutku na podstawie woli umawiających się stron: ubezpieczyciela i ubezpieczającego

Dochody sektora finansów publicznych

Dochody sektora finansów publicznych to wszelkie dochody uzyskiwane przez podmioty należące do sektora finansów publicznych, z wyłączeniem operacji wewnątrz tego sektora (dochody jednego podmiotu uzyskane od drugiego). Jest to całość dochodów uzyskiwanych przez państwo, umożliwiających sfinansowanie wydatków sektora finansów publicznych.

Dochody sektora finansów publicznych dzieli się zazwyczaj na następujące główne kategorie:

* dochody z podatków bezpośrednich: podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), podatku dochodowego od przedsiębiorstw (CIT);
* dochody z podatków pośrednich: podatku od towarów i usług (VAT), podatku akcyzowego, innych podatków pośrednich (np. od gier losowych, nieruchomości itp.);
* dochody z opłat celnych;
* inne dochody: wpłaty z zysku banku centralnego, dochody jednostek budżetowych (np. opłaty administracyjne), dywidenda z przedsiębiorstw państwowych, dochody kapitałowe, różne transfery (np. wpłaty z budżetu Unii Europejskiej);
* składki na ubezpieczenie społeczne.

Relacja dochodów sektora finansów publicznych do PKB jest traktowana jako przybliżenie przeciętnej faktycznej stopy opodatkowania, obowiązującej w danej gospodarce (a bardziej precyzyjnie, tzw. stopnia fiskalizmu). Zależy ona w pierwszej kolejności od wielkości wydatków sektora finansów publicznych, a więc od społecznej decyzji na temat tego, jakie funkcje ma do spełnienia w gospodarce państwo (tzn. o roli państwa w gospodarce). Wielkości dochodów i wydatków państwa nie da się w trwały sposób od siebie odseparować -choć na krótką metę może między nimi występować nierównowaga (mamy wówczas do czynienia z różnym od zera wynikiem sektora finansów publicznych), to w dłuższym czasie warunkiem sfinansowania dużych wydatków są odpowiednio wysokie dochody.

Poza samą wielkością dochodów (relacją dochodów sektora finansów publicznych do PKB) ważna jest również ich struktura. Podatki pośrednie obciążają głównie spożycie, a więc w większym stopniu dotykają uboższe gospodarstwa domowe (zamożniejsze gospodarstwa domowe większą część dochodu oszczędzają). Z kolei podatki bezpośrednie, głównie PIT, uderzają mocniej w dochody gospodarstw zamożniejszych, zwłaszcza jeśli mają charakter progresywny.

Wysokość dochodów sektora finansów publicznych, przede wszystkim podatków, wpływa na dynamikę rozwoju gospodarczego. Generalnie rzecz biorąc, gospodarki obciążone wyższymi podatkami rozwijają się wolniej (por. fiskalizm a wzrost gospodarczy).

Dochody w bilansie płatniczym

Dochody zawierają wpływy rezydentów oraz wypłaty dla nierezydentów z tytułu: wynagrodzeń pracowników, dochodów od inwestycji bezpośrednich, portfelowych oraz dochodów od pozostałych inwestycji. Do dochodów od pozostałych inwestycji należą odsetki od kredytów udzielonych i otrzymanych oraz odsetki od środków na rachunków bankowych.

Dochód Narodowy

Jedna z makroekonomicznych miar aktywności gospodarczej; dochód narodowy jest równy produktowi narodowemu netto pomniejszonemu o podatki pośrednie i powiększonemu o subsydia rządowe.

Dochód rozporządzalny

Wszystkie pieniężne i niepieniężne bieżące dochody gospodarstwa domowego pomniejszone o zaliczki na podatek dochodowy, obowiązkowe składki (na przykład ZUS) i spłatę kredytów i pożyczek, które gospodarstwo domowe może przeznaczyć na bieżącą konsumpcję lub zaoszczędzić.

Dogrywka

Faza sesji na giełdzie w systemie jednolitym, w czasie której mogą być składane i realizowane zlecenia kupna i sprzedaży po ustalonym kursie.

Dom maklerski

Podmiot posiadający zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego (dawniej Komisji Papierów Wartościowych i Giełd) między innymi na: oferowanie papierów wartościowych w obrocie pierwotnym, nabywanie i sprzedaż papierów wartościowych na własny lub cudzy rachunek oraz doradztwo inwestycyjne dla swoich klientów i zarządzanie portfelem.

Door-to-door

Kompleksowy sposób wykonania usługi, polegający na tym, że zleceniobiorca odbiera towar bezpośrednio w siedzibie zleceniodawcy i po ewentualnym poddaniu go uzgodnionym obróbkom dostarcza bezpośrednio do siedziby podmiotu określonego przez zleceniodawcę. Zleceniodawca ani odbiorca towaru nie muszą się zajmować organizowaniem transportu.

Dopuszczalne wahanie kursu (widełki)

Określona dla poszczególnych systemów notowań i typów papierów wartościowych maksymalna zmiana kursu w stosunku do kursu odniesienia.

Doradca inwestycyjny

Podmiot posiadający specjalistyczną wiedzę z dziedziny rynków finansowych i zarządzania aktywami finansowymi, który świadczy usługi polegające na analizowaniu potrzeb, wyszukiwaniu okazji i sugerowaniu możliwie najlepszych rozwiązań inwestycyjnych dla osób dysponujących wolnym kapitałem.

Dow Jones

Firma wyliczająca i publikująca indeksy cen na rynkach kapitałowych 58 krajów. Jej najpopularniejszym produktem jest indeks rynku amerykańskiego Dow Jones Industrial Average.

Drukowanie pieniędzy

Udzielanie przez bank centralny kredytu rządowi. W praktyce oznacza to finansowanie deficytu budżetowego przez zwiększenie podaży pieniądza. We współczesnych gospodarkach krajów rozwiniętych praktyki takie są zakazane przez prawo

Due dilligence

Proces kompleksowej analizy sytuacji przedsiębiorstwa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na jego silne i słabe strony zarówno w odniesieniu do samego funkcjonowania przedsiębiorstwa jak i jego otoczenia rynkowego. Due diligence jest przeprowadzany np. przez przyszłego właściciela w czasie przygotowania transakcji zakupu przedsiębiorstwa.

Dumpingowa cena

Cena poniżej kosztów wytworzenia, przynosząca producentowi stratę. Ceny dumpingowe są ustalane przez firmy dążące do przejęcia udziału w rynku poprzez wyniszczenie konkurencji. Są one gotowe ponosić straty nawet przez dłuższy czas w nadziei na osiągnięcie ponadprzeciętnych zysków z tytułu premii monopolistycznej po osiągnięciu dominującej pozycji na rynku.

Dylemat więźnia

Jest to sytuacja, w której występują dwie strony. Zawarły one porozumienie, w wyniku czego mają do wyboru dwie strategie, albo dotrzymać zawartej umowy albo oszukać partnera. Dylemat więźnia polega na tym, że powstaje sytuacja, w której oszustwo jednej strony daje jej znacznie większy zysk niż w przypadku przestrzegania postanowień umowy, jednakże oszustwo obu stron jednocześnie obniża ich korzyści tak, że stają się one mniejsze, niż w sytuacji obustronnego przestrzegania ustalonych zasad. Problem wyboru najwłaściwszego rozwiązania dla uczestników rozwiązuje się na gruncie nauki zwanej teorią gier.

Dynamiczna efektywność

Stan gospodarki, w którym poziom oszczędności pozwala na sfinansowanie inwestycji umożliwiających zwiększenie poziomu konsumpcji w przyszłości.

Dynamiczna nieefektywność

Problem dynamicznej nieefektywności występuje, gdy oszczędności w całej gospodarce są zbyt wysokie. Obniżenie poziomu oszczędności zwiększyłoby dobrobyt gospodarstw domowych dzięki większej konsumpcji bieżącej i nie wpłynęło negatywnie na długookresowy wzrost gospodarczy, a co za tym idzie - na możliwości konsumentów w przyszłości.

Dyskonto

Zabieg rachunkowy pozwalający ocenić bieżącą wartość występujących w przyszłości sum pieniędzy (przychodów, kosztów, etc.) na podstawie odwrócenia mechanizmu działania procentu składanego - który służy do wyliczania przyszłej wartości sum występujących dziś. Dzięki dyskontowaniu możemy dowiedzieć się, jaka jest dzisiejsza wartość wpłaty, która będzie miała miejsce w określonym momencie w przyszłości.

Dyskrecjonalna polityka fiskalna

Inaczej aktywna polityka fiskalna. Oznacza stosowanie przez rząd wybranych środków w celu zagwarantowania pożądanej sytuacji gospodarczej. Polega głównie na zmianach w opodatkowaniu i wydatkach budżetowych, zwłaszcza przeznaczonych na inwestycje.

Dyskryminacja cenowa

Sprzedawanie tego samego produktu po odmiennych cenach na różnych rynkach.

Działalność finansowa

Pozyskiwanie i obsługa przez jednostkę kapitału własnego i obcego zaangażowanego w formie kredytów i pożyczek pieniężnych krótko- i długoterminowych.

Działalność gospodarcza

Zbiór operacji gospodarczych związanych z wytwarzaniem i sprzedażą określonych dóbr lub sprzedażą dóbr zakupionych, uprzednio od innych podmiotów gospodarczych, bądź odpłatnym świadczeniem usług. Zgodnie z definicją ustawową jest to: "zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły."

Działalność inwestycyjna

Obejmuje zapłatę z tytułu nabycia oraz sprzedaży składników majątku trwałego oraz zapłatę związaną z nabyciem i sprzedażą papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu.

Działalność maklerska

Kupno i sprzedaż papierów wartościowych w imieniu innych osób.

Działalność operacyjna

Podstawowy rodzaj działalności jednostki, który obejmuje ogół działań, których celem jest wygospodarowanie zysku.

Dzień bilansowy

Dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe (w praktyce ostatni dzień roku obrotowego).

Dźwignia finansowa

Mechanizm polegający na generowaniu dużych zysków przy relatywnie małej zainwestowanej kwocie. Stopień, w jakim firma wykorzystuje pożyczone pieniądze do finansowania działalności. Im większa dźwignia finansowa, tym bardziej efektywnie wykorzystany kapitał własny i tym większe możliwe zyski. Korzystanie z dźwigni finansowej wiąże się z ryzykiem, tym większym im większa dźwignia - zamiast zysków mogą wystąpić straty.

Dywidenda

Wypłata części zysków wypracowanych przez firmę dla jej właścicieli.